Источник: http://beznenmiras.ru/татарларга-үзгәртеп-кору-җилләрен-20-ел/

Мәскәү татарлары “Штабы”нда язучы, галим Мурад Аджига (1944-2018) багышланган искә алу кичәсе оештырылды. Бөтен гомерен төркиләрне өйрәнүгә, аларның бөек цивилизация тудыруын исбатлауга багышлаган галим шушы елның март аенда вафат булган иде.

Хәтер кичәсенә төрки халыкларның билгеле вәкилләре җыелды. Кичәдә кумыкларны, ногайларны, башкортларны, әзәриләрне, чиркәсләрне, кырым татарларын, башкортларны һәм әлбәттә татарларны очратып була иде. Кичәне оештыручы Мәскәү татарлары “Штабы” лидеры Рөстәм Ямалеев сүзләренчә, Мурад Аджи татарлар өчен дә бөек шәхес, билгеле язучы.

“Язучының “Бердәм илнең бердәм халкы” девизы гына ни тора! Ул алып барган сәясәт бүген тагын да зуррак әһәмияткә ия. Миңа калса, бу шәхесне өйрәнү дәвам иттереләчәк һәм аның иҗатының кыйммәте төрки халыклар, шул исәптән татарлар өчен арты гына барачак” -, диде Рөстәм Ямалеев.

Мурад Аджиның якын дусты, билгеле татар җәмәгать эшлеклесе Гаяр Искәндәр исә галим 1980 елларда татарларга төрки дөньяга юл ачты дип саный.

“Аның «Полынь Половецкого поля” китабы  басылгач, безнең күп нәрсәгә карышыбыз үзгәрде. Аңа кадәр төркиләрне кыргыйлар итеп кенә күрсәтәләр иде. Ә Мурад Аджи төркиләрнең бөек цивилизация тудыруын исбатлады” -, дип белдерде Гаяр Искәндәр.

Язучы, “Татар дөньясы» газеты баш мөхәррире Ринат Мөхәммәдиев Мурад Аджи белән 1980 елларда таныша. Үзгәртеп кору чорына кадәр Мурад Аджиның һәрбер яңа китабы басылып чыгу СССР күләмендә зур вакыйгага әйләнә.

“Ул елларда төркиләр турында түгел, хәтта татар булуыңны да бик кычкырып әйтергән ярамый иде. Ә Мурад Аджи шул елларда ук төркиләрнең алдынгы дәүләтләр коруын исбатлады. Шулай ук СССР халыкларының төркиләр белән турыдан-туры бәйләнеше барлыгын курыкмыйча әйтә иде. Совет чорында бик батыр белдерүләр иде бу. Дөресен әйткәндә, Мурад Аджи татарларга үзгәртеп кору җилләрен 20 елга алданрак алып килде” -, дип саный Ринат Мөхәммәдиев.

Тарихчыны искә алу кичәсендә шулай мөфти Нәфигулла Әширов, журналист Орхан Җамал, язучы Ильяс Богатырев, академик Илдар Үтәмешев, язучының хатыны Марина Аджиева һәм башкалар катнашты. Һәркем язучының иҗаты татар халкы өчен дә әһәмиятле булуын ассызлыклап китте.

Бу мәчет үзе дә Мәскәү татарлары “Штаб”ы ярдәме белән төзелгән. Кызыл Бордагы ифтарга күрше-тирә авыллардан да кунаклар килгән. Кунаклар намаз укып, вәгазь тыңлап кына калмыйча, төбәктә дин үсеше турында да фикер алышты.

Ифтарны оештыручы Мәскәү татарлары “Штабы” лидеры Рөстәм Ямалеев, иң беренче чиратта кунакларны Рамазан ае белән тәбрикләп, Гает бәйрәмнәрен рухи яктан чистарынып каршы алырга чакырды. Шулай ук Мәскәү кунагы авыл халкын башкалада оештырылачак зур ифтарлар, дини чаралар белән таныштырды. Төбәктә динне җәелдерү максатыннан яшьләр өчен дини курслар ачарга, “Беренче намаз” акцияләре уздырырга чакырды.

• Кызыл Наратлык авылындагы мәчет Мәскәү татарлары “Штабы” ярдәмендә төзелде һәм 2017 елда үз эшен башлап җибәрде. 

Источник: http://m.tatar-inform.tatar/news/2018/05/23/164522/

С началом священного месяца Рамадан «Штаб» татар Москвы в своей подшефной мечети «Сажда» села Красный Бор Агрызского района провел ифтар. Одна из самых маленьких мечетей Татарстана на вечернее разговение собрала 50 человек.

Ифтар в сельской мечети стал настоящим праздником не только для односельчан, но и для жителей соседних деревень района. На ифтар приехали представители мусульманских общин деревень Ямурзино и Карынды.

В первую очередь гостей ифтара поприветствовал лидер «Штаба» татар Москвы Рустэм Ямалеев. Он рассказал о деятельности «Штаба», в том числе о предстоящих ифтарах в Москве. Также Рустэм Ямалеев призвал руководителей местной общины открывать для молодежи курсы ислама и проводить акции «Первый намаз».

Мечеть в селе Красный Бор была построена при поддержке «Штаба» татар Москвы и начала свою работу в 2017 году.

Пресс-служба «Штаба» татар Москвы

Источник: http://tatar-congress.org/ru/yanalyklar/odna-samyh-malenkih-mechetey-tatarstana-sobrala-na-iftar-50-chelovek/

Мәскәү татарлары штабы оештырылуга – 20 ел.

Агымдагы елда “Штаб” 20 еллыгын билгели. Шушы юбилей уңаеннан гәзит укучыларыбызны оешма эшчәнлеге белән якыннан таныштыру һәм шулай ук Русиядә татарлар бердәмлеген саклап калу мәсьәләләре турындагы фикерләре белән уртаклашу өчен аның лидеры Рөстәм Ямалиевка сүз бирәбез.

Гаилә – милләт учагыБашка берләшмәләрдән аермалы буларак, Мәскәү татарлары штабы идеологиясе яшьләрне тәрбияләүгә нигезләнгән. Яшьләр тарафыннан телне һәм мәдәниятне саклап калу кирәклеген аңлау бул­ган­да гына татарлар милләт буларак сакланып калачак. Без аларга татар милләтен дәвам итүчеләр, татар телен йөртүчеләр булуын аңлатырга тиеш. Әгәр моны аңлата алмасак, безнең эш һәм милләтне саклап калу теләге юкка чыгачак.Моңа бәйле нинди карарлар кабул итү кирәк? “Селигер” дәрәҗә­сендә балалар һәм яшьләр лагерьлары булдырырга, югары сыйфатлы татар фильмнары һәм мультфильмнары төшерергә, электрон төрдә әдәби әсәрләр әзерләргә кирәк, шулай ук, тарихны үсмерләр телендә пропагандалау мөһим.Әмма татар милләтен саклап калу эшендә иң мөһиме – татар гаиләсе. Без аларга карата мөнә-сәбәтне үзгәртергә һәм аларны милләт учагы буларак кабул итәргә тиеш. Баланың теле нәкъ гаиләдә ачыла, аңа туган телнең, гореф-гадәтләрнең мөһимлеген аңла­тырга кирәк. Әгәр дә ата-ана туган телендә аралашмаса, бала беркайчан да аны үз итмәячәк.Татар гаиләсенә карата әхлакый мәсьәләләрне күтәрү дә – төп бурычларның берсе. Сүз никах турында бара. Татар гаиләләре өчен рухи һәм гражданлык никахларына бер үк вакытта керү традициясен кире кайтарырга кирәк.Бүген мәдәни кыйммәтләр өчен көрәшү таләп ителә, чөнки иртәгә соң булачак. 50 елдан соң татар теле нинди үзгәрешләр кичерәчәк? Без барыбыз да татар телен саклап калу өчен җаваплы. Ә баланың киләчәге ата-анадан тора: бала ата-анасын, милли гореф-гадәт­ләрне хөрмәт иткән чын татар яисә глобальләштерү дәверенең корбаны булып үсәчәк.Телебез – төрки дөньясына ачкычМилләтебез тел, мәдәният һәм Ислам дине ярдәмендә сакланып калган. Кызганычка каршы, соңгы 25 елда татар телен укыту мөмкин­леген югалттык. Телне өйрәнүнең нәтиҗәле методикасы булдырылмады, җәмгыятьтә татар телен белү кирәклеге турында фикер расланмады. Мәктәпләрдә татар телен мотлак өйрәнү идеологик яктан ныгытылмады, нәтиҗәдә, татарлар туган телен өйрәнергә теләми.Моны туган як һәм татар халкы абруен булдыру буенча эш белән ныгытырга кирәк. Нәкъ шул вакытта балалар кече Ватанын, мәдәниятен һәм тарихын хөрмәт итәр иде. Дәресләрдә уен элементларын файдаланып, белемне җыр, фольклор, тарих аша биреп, аларны нәти­җәле үткәрү мөһим. Әмма гамәлдә­ге укыту ысуллары “суффикс”лар өйрәнүгә генә кайтып кала.Татар телен саклап калуда мөһим рольне укытучылар уйный. Телнең киләчәге укытучыларның балалар белән эшләвенә, телгә, тарихка мәхәббәт уятуга бәйле.Телләрне өйрәнү шәхеснең үсешенә булышлык итүе күптәннән исбат ителгән. Туган телебезнең төрки дөньясына ачкыч булуын аңларга тиешбез. Тукай телен белгән һәркем төрек, уйгур, казах, үзбәк һәм башка төрки халыклар белән аралаша ала.Һичшиксез, кешеләрне туган телне өйрәнергә мәҗбүр итеп булмый. Әмма идеологик яктан татар телен белү кирәклеген аңлатырга мөмкин.Туган телне өйрәнүгә бәйле проблемалар булмасын өчен без татарларның яңа буынын тәрбия­ләргә тиеш. Һәр татар бер-берсе белән туган телдә аралашырга тиеш.Соңгы елларда татар телен саклап калу мәсьәләсе актив тикше­релә башлады. Бу хәлдә татарның рухи әзерлеге, ныклыгы һәм чынбарлыкка объектив бәя бирүе, үз-үзен анализлавы, тәнкыйтьләве күренә. Тоташ алганда, яшьләр татар теленә мөнәсәбәтен яхшы якка үзгәртергә тиеш. Моның өчен, халыкара тәҗрибәгә нигезләнеп, телне өйрәнүнең яңа ысулын, кызыклы әдәбият, фильмнар булдырырга, лагерьлар, форумнар оештырырга кирәк. Бер сүз белән әйткәндә – татар телен популяр итү мөһим. Шулай ук, Ислам оешмаларының татар телен саклап калудагы эшен онытырга ярамый. Шуңа күрә җомга вәгазьләрен, лекцияләрне татар телендә үткәрергә кирәк.Ата-аналар һәм укучыларның милли берләшмәләр вәкилләре белән очрашуларын оештыру мөһим. Мәсәлән, лекторлар һәм га­лимнәр мәктәпләргә килеп татарның милли йөзен саклап калу идеясен пропагандаларга тиеш. Бу очракта “Штаб” эше үрнәк булып тора: Мәскәүдә публицист Римзил Вәлиев, академик Илдар Үтәме­шов, шагыйрь Әхәт Саттар, галим Илшат Сәетов, язучы Шамил Идиятуллин һәм башкаларның татар телен саклап калу турында лек-цияләрен оештырдык.Халыкта телне саклап калу кирәклеген аңлауны булдырмасак, татар милләте юкка чыгачак. Һәр татар буыннан-буынга тапшырылып килгән татар теленең юкка чыгу ихтималын аңларга тиеш. Мәктәпләрдә укучылар арасында татар оешмалары челтәрләре булдыру идеясе дә туды.Меценатлык – төп коралТатар телен саклап калу өчен, шулай ук, шәхси мәктәпләр ачу мөһим. Ата-бабаларыбыз нәкъ шушы юлны сайлаган. Револю­циягә кадәр чордагы тәҗрибә татарларның, милләт буларак, нәкъ шәхси мәктәпләр булдыру аша сакланып калуын күрсәтә.Балалар бакчалары һәм мәктәп-ләр Мәскәү татарларын гына түгел, барлык төбәкләр татарларын саклап калуның төп коралына әве-реләчәк. Әлеге учреждениеләрдә милли идея нигезендә татар яшьләрен тәрбияләү мөмкин булачак. Тарихка күз салыйк: патша чорында без дәүләт ярдәменнән башка тел һәм мәдәниятне саклап калдык, чөнки ул вакытта меценатлар булдырган шәхси мәктәпләр һәм укыту йортлары булган.Балалар бакчалары һәм мәк­тәпләр өчен тәрбиячеләр, укытучылар әзерләү буенча шәхси институтлар булдыру мөһим. Әмма, беренче чиратта, татар телендәге балалар бакчалары һәм мәктәпләр ачу мотлак. Бу татарларның бер-дәм мәгариф челтәренә әверелергә тиеш.Милләтен саклап калырга те-ләге булган меценатларның бу эштә катнашуы татарларга бер-дәмлеген саклап калырга ярдәм итәчәк. Татарларның көче – финанс мөмкинлегендә. Әгәр татар миллионерлары милли проектлар, мәсәлән, балалар бакчалары һәм мәктәпләр ачуда финанс ярдәме күрсәтә икән, бу ил буенча татар милләтен тергезергә ярдәм итәчәк. Һәр татар миллионеры үз шәһә­рендә татар мәктәбе ача ала.Бездә бердәмлекне саклап калу һәм барлык тармакларда уңышлы булу теләге зур. Бу Татарстан татарларына гына түгел, Русия терри­ториясендә яшәүче татарларга да кагыла. Безнең ил күпмилләтле, безне гасырлар буена дәвам иткән дуслык мөнәсәбәтләре берләш-терә. Минем карашка, күршеләре-без, беренче чиратта, урыслар белән татулыкта яшәү татарларга милләт буларак сакланып калырга ярдәм итәчәк. Сүз ахырында шуны әйтәсе килә, ата-бабалары татар булганнар түгел, ә балаларын һәм оныкларын татар итеп тәрбияләгән кеше генә чын татар була ала.

Источник: http://kiziltan.ru/millt/11578-chyn-tatar-kem-ul.html

Быел Мәскәү татарлары Штабы Рамазан аенда берничә ифтар мәҗлесе уздырырга ниятли.

Источник: http://tat.tatar-inform.ru/news/2018/05/20/164333/

Аксакал галимебез, фиология фәннәре докторы Хатыйп Миңнегулов, Мәскәү татарлары штабы җитәкчесе Рөстәм Җамалиев чакыруы буенча илебез башкаласында булып, Гаяз Исхакыйның 140 еллыгына багышланган чараларда катнашты. Олпат галимебез Татар штабындагыларның милләттәшләребез арасында киң кырлы җәмәгать эше җәелдерүенә сокланып, шатланып кайткан. Рөстәм әфәнденең үзеннән эшне ничегрәк оештыруларын сораштык. Ул сорауларыбызга тәфсилләп җавап бирде.

– Башта үзегез белән таныштырсагыз иде. Кайда туып үстегез? Мәскәүдә нинди хезмәттә?

– Мин тумышым белән Татарстаннан, Түбән Камадан. Әти-әнием Әгерҗе районының Ямурза авылында туып үскән. Әле күптән түгел генә без – Мәскәү татарлары Ямурза янындагы Красный Бор авылында мәчет төзергә булыштык. Мин шактый еллар Түбән Камада мәшһүр зыялыбыз Азат Зыятдинов белән бергә эшләдем. Ул төп идеологыбыз иде. Инде егерме ел Мәскәүдә яшим. Хәзерге вакытта “Стройиндустрия” җитештерү берләшмәсенең генераль директоры булып эшлим. Мәскәү өлкәсендә байтак кына төзегән биналарыбыз, җитештерү мәйданнары бар. Иҗтмагый-милли эшчәнлек яшь чактан күңелемә якын. Тәгаен алганда, мин Мәскәү өлкәсе татар милли-мәдәни мөхтәрияте рәисе Фәрит Мөхтәсәров белән яхшы мөнәсәбәттә. Әле күптән түгел генә аның җитәкчелегендә Казанда булып, VII бөтенроссия татар авыл эшкуарлары җыенында катнашып кайттым. Элеге эшкарлар җыеннарының берсенә дә килми калганым юк. Татарстанның эшлекле хезмәттәшләре җыенын да калдырмыйм.

– Соңгы вакытта татар мәгарифе нык кысылды. Сезнеңчә, туган телебезне, мәдәниятебезне саклап калуның нинди юллары бар?

– Безнең оешманы Мәскәү татар җәмәгатьчелеге клубы дип тә йөртәләр, үземнең күңелемә штаб дип әйтү якынрак. Оешканыбызга егерме еллап инде. Татар мәгарифен чикләү хәрәкәтләре башлангач, бик борчылдык. ТР Дәүләт Советының шушы теманы бизмәнгә салып караган сессиясен бик зур игътибар белән күзәттек. Яшермим, сессиядән соң өч көн йоклый алмадым дисәм дә арттыру булмас. Бу хәл ничектер безне – Мәскәү татар җәмәгатьчелеген берләштерде, аякка бастырды. Шушы хәлдән соң, биш көн саен Мәскәү татарлары активын җыеп, алга таба ничек эшлибез, дип уйлана-сөйләшә башладык. Нәтиҗәдә “Уртак фикер” дигән клуб оештырдык, борчыган мәсьәләләрне уртага салып, “түгәрәк өстәл”дә тикшерәбез, анализлыйбыз. Безгә хәзер татар телен зур шәһәрдә – мегаполиста саклап калуның стратегиясен булдырырга кирәк. Һәр җирлекнең үзенчәлеге бар. Казанда шартлар бер төрле булса, Мәскәүдә шартлар шактый үзгә. Татарстанда 25 ел буе татар телен үстерүгә шактый зур ирек-мөмкинлек бирелде (аны тормышка ашыру – икенче мәсьәлә). Әмма шушы чирек гасыр эчендә үзара татарча аралаша, татар икәнлеген белә, тарихы белән кызыксына, рухлана торган яңа буын үстереп булмады. Ни өчен? Ярый, хәзер гаеплеләрне эзләмик.

Шуңа күрә без әүвәл, ни өчен болай килеп чыкты соң әле, бу ни булды соң, дигән сорауларга җавап эзләдек. Җир тетрәү, гарасат нәтиҗәсеме – нәрсә соң бу? Аерым алганда, без Казаннан иң элек Римзил Вәлиевне чакырып сөйләштек. Ул безне тынычландырды. Әллә нинди куркыныч хәл булмады, дип аңлатты. Очрашуга җтмешләп активист килде. Болар – Мәскәүдәге егермеләп вузның активисты, милли оешма-хәрәкәт җитәкчеләре. Ул барча соравыбызга да җавап биргәч, эчкә җылы кергәндәй булды. Шуннан соң, алда әйткәнемчә, биш көн саен спикерларны, әйтик, Россия Фәннәр академиясе хезмәткәре, сәясәт фәннәре кандидаты Илшат Сәетовны, политолог Руслан Айсинны, Чаллы хакында популяр китап язган (Шамил ?) чакырдык. Казан әдипләрен, Мәскәүдә яшәүче Нәзифә Кәримова, Рауль Мир-Хәйдәровны дәштек. Алар яшьләргә, үзләре күргәнчә, вәзгыятьне аңлатты. Шул рәвешле Мәскәүдә куллану өчен яраклы якынча стратегия эшләнде. Башкалада якынча 350 мең, өлкәдә 200 мең татар яши дип әйтәләр. Безнең өлкә дә бик зур бит. Анда ун миллионлап кеше гомер сөрә. Минем исәпләвемчә, татарның болай гына түгел. Дөрес, православие кабул иткән, туган телен оныткан, исем-фамилиясе генә татар булган милләттәшләребез дә бар. Шуңа күрә безнең өчен ничек эшләргә дигән сорау шактый четрекле. Һәрхәлдә без Мәскәүдәге татар яшьләрен, сез – бөек тарихны дәвам иттерүчеләр, бөек халыкның, шанлы дәүләтнең варислары, сезнең дә каныгызда татар каны ага, дип тәрбиялибез. Яшь кеше үзенең татар икәнлеген сизәргә, татар булуы белән горурланып үсәргә тиеш. Россия – берүк вакытта татар һәм урыс дәүләте ул. Балаларыбыз элек-электән барча фәннәрне туган телендә өйрәнеп-укып үскән, тәрбияләнгән. Шуңа күрә яшьләребез татар теленең үз-үзеңне камилләштерү чарасы, ысулы икнлеген белеп торырга тиеш.Яшьләребез тормышның барча тармагында, шул исәптән спортта да алдынгы булырга тиеш. Эшкә бер сәгать алданрак барып, ике сәгать соңрак кайтырга бурычлы. Чөнки ул – татар. Аңа тормышта күбрәккә ирешергә кирәк. Чөнки аерым бер татарга карап, барча милләтебезгә бәя бирәләр. Милли мәнфәгатьләребезне алга таба яхшырак кайгырту өчен татар кешесе президент, депутат, миллиардер булсын!

– Яшьләребездә өмет бармы соң?

– Кайбер яшьләребезнең калбендә – иманы, башында зиһене бар. Кайберсенең – юк. Бик нәзберек, авыр эш ул – тәрбия эше. Һөнәри психолог, педагог булмасак та, бу эш белән егерме ел шөгыльләнәбез инде. Шөкер, яшьләребез бер-берсенә булыша, эшкә чакыра, үзара өйләнешә. Тәгаен алганда, штаб эшчәнлегендә катнашучы яшьләребез арасыннан ел саен җиде-сигез татар гаиләсе барлыкка килә. Кызганыч, яңа өйләнешкәннәрнең күбесе татарча белми. Алар арасында читтән килүчеләр дә, Мәскәү татарлары да бар. Иң мөһиме алар үзләренең татар-мөселман гаиләсе булырга, балаларын татар итеп тәрбияләргә тиешлекләрен яхшы аңлый. Менә шушы эшчәнлектә ярдәи итүдә күрәбез без үз бурычыбызны. Әйтик, татар баласының теле татарча ачылырга тиеш. Әти-әнисе белми икән, читтән татарча яхшы белүче тәрбиячене җәлеп итсен! Исән булса, туган ягына, әби-бабасы янына кайтып йөрсен. Ике яше тулуга, Тукай әкиятләре нигезендә тәрбияли башларга мөмкин. Татар теленең нәфислеген, йомшаклыгын аңлатырга, милләтебезнең матурлыгын төшендерергә кирәк. Телебез нинди бай, әһәңле бит! Баскыч-баскыч эш алып бару зарур. Моның нигезендә теләк, милләткә мәхәббәт ятарга тиеш.

Без бик күп очрашулар уздырабыз. Шунда еш кына, мин инглиз теле өйрәнәм бит инде, алга таба язмышы билгеле булмагач, татар теле безгә нәрсәгә кирәк соң, дип сорыйлар. “Вакыты килер. Шунда ул дәүләт теле булачак. Аңа ихтыяҗ туачак. Яһүдләр үз дәүләте булганын ике мең ел көтте”, – дип җавап бирәбез шундый сорау бирүче яшьләребезгә. Шуңа күрә хәзер без эшкуарларыбызның яңа татар ясле-бакчалары, мәктәпләре ачуын көтәбез.

– Татар теле курсларында укытучыга хезмәт хакы түләүдә ярдәм итегез әле, дип депутаталарыбызга мөрәҗәгать иткән идек. Бернинди ярдәм булмады, – дип зарланган иде бервакыт Мәскәүдәге милләттәшләребез.

– Дәүләт Думасындагы татар депутатларына әллә ни зур дәгъва белдереп булмый. Алар алмашынып тора, штаб инде егерме елдан артык эшли. Депутатларның эшчәнлеге турында элек тә әллә ни ишетми идек, хәзер дә әллә ни кырмыйлар.

– Ул чагында әлеге укытучыларга ничек түләргә, кайдан акча табарга соң? Кеше бушка эшләп йөри алмый.

– Беренчедән, татар теле укытучысы үз фәнен чын күңелдән яратырга тиеш. Икенчедән, хәзер шундый вакыт җитте: татар теле укытучыларына балаларның өйләренә барып шәхси дәрес бирү вакыты җитте. Ягъни ата-аналар, баласын укытканы, туган телләренә йөрәткәне өчен, укытучыга үзләре акча түләргә бурычлы. Хәзер татар теле укытучыларына ихтыяҗ күпкә артачак. Үз фәнен чын күңелдән яратканнарга һәм укучыларда шушы хисне тәрбияли, туган телебезне яраттыра алганнарга хәзер ихтыяҗ бик зур булыр дип уйлыйм. Инде акчага, дәүләт сәясәтенә килгәндә. Сездә, Татарстанда татар теле укытучыларына өстәп түләнергә тиеш. Инде якшәмбе мәктәпләренә килгәндә, аларның эшчәнлеге дә бик әһәмиятле. Хәзер вакытта Мәскәүдәге бик күп үзәкләрдә, якшәмбе мәктәпләрендә татар теле бушлай укытыла. Хәзер бик нык теләгән кеше интернеттан да өйрәнә ала. КФУ укытучылары “Ана теле” он-лайн мәктәбе алып бара. Башка программалар да бар бугай. Әле аларын халык белми. Бу хакта халыкка күбрәк, тәфсиллерәк мәгълүмат җиткереп торырга кирәк.

Билгеле, һәр мәскәүле татар үз өендә, Сутник тәлинкәсе куеп, ТНВ каналын карарга тиеш. Интернет телевидениедә дә татарча программалар, мультфильмнәрнең бик яхшы сыйфатлы татарча тәрҗемәләре бар. Татар теленә мәхәббәт яшьләребезгә ана сөте белән кермәсә, аны штаб тырышлыгы белән кертергә омтылабыз. Татар кешесе кечкенәдән үзен татар итеп хис итеп, бабалары белән горурланып, телебезнең матурлыгын, затлылыгын тоеп, үзебезчә аралашып; башкаларда һич ким булмыйча, әле киресенчә, бүтәннәрдән күбрәк эшләп, күбрәк укып, үзенә зур таләпләр куеп, күбрәккә ирешергә; татар-мөселман булып, үрнәк күрсәтеп яшәргә тиеш.

– Татар кешесенең яшәү кагыйдәсе бит инде бу.

– Нәкъ шулай. Хәзер без татар мәгарифен кысканчыга кадәр кычкырып әйтмәгәннәрне авыз тутырып әйтәбез. Иң элек никахлашуны мәҗбүри итеп куярга кирәк. Әйтик, кызлар урыс егетләре белән йөри икән, алар татар кызлары белән никахлашырга, ягъни ислам динен кабул итәргә әзерме соң? Мөселман кешесе үз кызын башка дин кешесенә бирә алмый бит. Хәзер без кызларга шуны аңлатабыз. Ни кызганыч, күбесе моны белми. Хәзер яшьләр белән очрашуларда ап-ачык итеп, мөселман кешесе ничек җирләнергә, балаларга ничек исем кушылырга, сабыйларны ничек тәрбияләргә кирәк икәнлеген аңлатабыз. Егетләр, кызлар уйланыр, катнаш никахлар азаер дип өметләнәм. Татар кешесе күпләп башка милләтләр эчендә “эреп” юкка чыга. Иң зур проблемаларның берсе шул. Аңлату, милли тәрбия бирү, милли рухта үстерү: төп бурыч шуннан гыйбарәт. Мәскәүдә татар теле җәлеп итеп торырга тиеш. Моның өчен татар телен куллану мохитен күпкә арттырырга кирәк. Милли концерт-спектакльләргә йөрү мәскәүлеләрнең табигый ихтыяҗына әйләнсен.

Татарстанга килгәндә, күп нәрсә элек тә, хәзер дә балалар бакчаларында эшләүчеләргә, тәрбиячеләргә, мәктәпләргә нык бәйле. Әгәр балаларда туган телебезгә мәхәббәт тәрбияли алмыйсың икән, кит, башка эшкә күч! Беренче этап – гаилә. Икенче этап – тәрбиячеләр, укытучылар. Әгәр гаиләдә татарча җитәрлек тәрбия бирелми икән, балалар бакчасы бу вазифаны үз өстенә алсын. Без яңа мәгариф министры Рафис Борһановка бу уңайдан зур өметләр баглыйбыз. Ул татар теленә өйрәтүнең, тел белән кызыксындыруның отышлырак ысулын, юлларын табар дип ышанабыз. Билгеле, МГУга керү өчен урыс телен дә яхшы белү кирәк. Әмма шәһәр җирендә урыс телен яхшы үзләштерү хәзер проблема түгел. Шул ук вакытта милли мәктәпне тәмамлыймы, башка уку йортын бетерәме, бала туган телен, мәдәниятен яхшы белергә, татар халкының патриоты булып үсәргә тиеш. Хәзер һәр татар кешесе туган телебез өчен җаваплы икәнен яхшы белеп торсын иде. Туган телебезгә зур хәвеф яный. Шуның өчен без аны ничек тә саклап калырга тырышыйк! Шушы максатта без хәзер штабта, гомумән, үзара ничек тә татарча гына сөйләшергә, аралашырга тырышабыз.

Татар теле сәгатьләре кызык булырга, кеше анда йөгереп барырга тиеш. Тел дәресләрендә әдәп-әхлак кагыйдәләрен сеңдерергә, гореф-гадәтләребезне, борынгыдан килгән милли аш-суларыбызны пропагандаларга да кирәк. Мәҗлесләргә, бәйрәмнәргә йөргәндә оныкларыбызны да ияртеп барыйк, күреп-үзләштереп үссеннәр.

– Әдәп-әхлак дип әйтәбез икән, динсез булмый.

– Хәзер диннән башка тәрбия булмавын күпләр яхшы аңлый. Тел – динне, дин телне саклаган. Шуны яхшы аңлап, соңгы вакытта “Беренче намаз” дигән чара үткәрә башладык. Ай саен диярлек йөз, ике йөзләп милләттәшебезне җыябыз да, Албир хәзрәт Кыргановның мәчет-офисына алып барабыз (аңа бик зур рәхмәт!). Шуннан соң намазга басамы, юкмы – һәр кешенең шәхси эше. Без шушы рәвешле этәргеч бирәбез. Анда гадәттә бик күп сораулар бирелә. Шөкер, хәзрәтләребез аларга төпле, нигезле итеп аңлата. Яшьләребезгә татарча вәгазь сөйләүчеләр дә бик кирәк. Иң мөһиме: яшьләребез безне аңлый-хуплый.

Источник: http://tatar-congress.org/yanalyklar/tatar-shtaby-niler-tekdim-ite/